Lễ hội Ok Om Bok - Lễ hội đặc sắc của đồng bảo Khmer Nam Bộ

Khmer là một dân tộc thiểu số sinh sống chủ yếu ở các tỉnh Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang thuộc khu vực Miền Tây Nam Bộ. Các lễ hội truyền thống của người Khmer là yếu tố góp phần tạo nên nền văn hóa dân gian đặc sắc cho dân tộc này. Trong đó, lễ hội Ok Om Ok là một trong những lễ hội độc đáo và được trông chờ nhất của bà con Khmer. Bài viết Lễ hội Ok Om Bok của Viet Fun Travel giúp du khách tìm hiểu về lễ hội này.

-> Xem thêm: Lễ hội đua bò bảy núi ở An Giang

Ok Om Bok hay còn gọi là lễ cúng trăng có nguồn gốc từ rất lâu đời diễn ra vào ngày rằm tháng 10 âm lịch hằng năm. Theo quan niệm của người Khmer, ngày 15 tháng 10 âm lịch là ngày cuối cùng của một chu kỳ mặt trăng xoay quanh trái đất và cũng là thời điểm kết thúc mùa vụ đồng án của một năm.

Lễ hội Ok Om Bok – lễ hội văn hóa truyền thống của người Khmer Nam Bộ

Lễ hội Ok Om Bok diễn ra là dịp để bà con Khmer tạ ơn thần mặt trăng đã bảo vệ mùa màng, đem lại mưa thuận gió hòa suốt một năm qua. Đồng thời đây cũng là dịp để người dân cầu nguyện ước mong một mùa vụ mới đầy bội thu.

Sự tích ra đời lễ hội Ok Om Bok

Đa phần những lễ hội truyền thống của dân tộc Khmer đều có nguồn gốc ra đời gắn liền với những câu chuyện thần thoại ly kỳ hấp dẫn. Và lễ hội Ok Om Bok được ra đời dựa vào câu chuyện truyền thuyết về Đức Phật.

Chuyện kể rằng lúc chưa đắc đạo thành Phật, ở một kiếp nọ Đức Phật đầu thai thành một con thỏ. Vì muốn sớm cho Đức Phật đắc đạo để giác ngộ và giải thoát chúng sinh, Ngọc Hoàng bèn xuống trần gian hóa thân thành một kẻ ăn mày đói khát tạo ra thử thách cho Đức Phật.

Thuở ấy, dưới trần gian muôn thú trong rừng sống rất thân thiết và hòa thuận với nhau. Một hôm ông lão ăn mày (chính là Ngọc Hoàng hóa thân) đến khu rừng thì nhìn thấy một con thỏ đang ngồi ngắm trăng mọc. Lão ăn mày nói với giọng run run: “Thỏ ơi! Già đói quá, sắp chết mất thôi! Có cái gì ăn được thỏ làm phúc cứu lão với”. Con thỏ thấy tình cảnh ông lão rất đáng thương nhưng rất tiếc lúc bấy giờ con thỏ cũng không có gì để biếu cho ông lão.

Một ý nghĩ chợt lóe lên trong đầu, con thỏ nói: “Xin cụ ngồi tạm chờ một lát, tôi sẽ biếu thức ăn ngon cho lão. Xin ông hãy dùng thịt của tôi đây”. Nói xong con thỏ nhảy thẳng vào đóng lửa đang cháy ngùn ngụt. Khi thỏ nhảy vào thì ngọn lửa lập tức tắt đi, ông lão ăn xin bèn hóa thân lại thành Ngọc Hoàng vắt lấy nước từ bảy ngọn núi vẽ lên mặt trăng hình một con thỏ rồi biến mất.

Về sau, đến ngày 15 trăng tròn tháng Khe Kđắc đồng bào người Khmer thường làm cốm dẹp bằng nếp tươi dâng cúng con thỏ vì đã biết quên mình vì người khác. Lễ Ok Om Bok hay lễ hội cúng trăng cũng ra đời từ đó.

-> Nên xem: những lễ hội ở Miền Tây Nam Bộ

Nghi thức Đút cốm dẹp trong lễ hội Ok Om Bok

Lễ cúng chính của lễ hội Ok Om Bok chính là nghi thức Đút cốm dẹp diễn ra trong đêm rằm tháng 10 âm lịch. Địa điểm diễn ra lễ cúng chính thường là sân chùa, sân nhà hoặc một khu đất trống nào đó dễ dàng quan sát mặt trăng.

Trước khi trăng mọc, bà con Khmer sẽ đào lỗ cắm hai thanh tre cách nhau khoảng ba mét và gác ngang một thanh tre khác như một cái cổng thật đẹp. Bên dưới cái cổng đặt một cái bàn, trên bày biện các thức cúng như cốm dẹp, khoai lang, khoai môn, dừa tươi, chuối, bánh kẹo và một bình trà.

Nghi thức Đút cốm dẹp trong lễ hội Ok Om Bok

Khi mặt trăng lên đến đỉnh đầu cũng là lúc nghi lễ Đút cốm dẹp chính thức được diễn ra. Lúc bấy giờ bà con sẽ chọn một người lớn tuổi, đức độ, có uy tín làm người đại diện cúng mặt trăng. Người này sẽ thắp nhang, rót trà và khấn nguyện.

Trong quá trình diễn ra nghi lễ, người dân trong xóm tụ họp lại rất đông đặc biệt là trẻ em. Sau khi cúng xong, người lớn hướng dẫn trẻ em sắp thành một hàng dọc rồi lấy thức cúng mỗi thứ một ít đút vào miệng từng bé. Khi đút vào, các đứa trẻ sẽ không được nuốt ngay mà phải giữ ở trong miệng cho đến khi đút xong đầy đủ các loại đồ cúng.

Lúc này, người chủ lễ mới đấm vào lưng mỗi đứa trẻ nhè nhẹ ba cái và hỏi lớn lên ước mơ sẽ làm gì. Vì thức ăn ở đầy trong miệng, những đứa trẻ sẽ phát âm không rõ ràng khi trả lời tạo ra một trận cười sảng khoái cho những người xung quanh.

Theo quan niệm của người Khmer việc làm này là để đoán trước tương lai của mỗi đứa trẻ. Đồng thời cũng để tượng trưng cho việc mọi người đã nhận được lộc của thần mặt trăng, đánh dấu thành quả sau một năm lao động mệt nhọc của mỗi gia đình.

Những hoạt động vui chơi trong lễ hội Ok Om Bok

Cũng giống như những lễ hội khác, lễ hội Ok Om Bok cũng có hai phần lễ và hội. Về phần hội của lễ cúng trăng sẽ diễn ra hai hoạt động vui chơi giải trí đầy hấp dẫn là thả đèn gió và đua ghe ngo.

Sau nghi thức Đút cốm dẹp cũng chính là lúc diễn ra hoạt động thả đèn gió. Để việc thả đèn gió được diễn ra một cách thuận lợi nhất, trước đó bà con Khmer phải chuẩn bị những cái đèn thật chắc chắn.

Thả đèn trời – hoạt động tín ngưỡng mang nhiều ước vọng của bà con Khmer

Đèn gió được làm từ tre, giấy quyến và dây kẽm, có hình vuông hoặc tròn. Từ những nan tre được chuốt nhẵn, người dân làm thành những vòng tròn có đường kính chừng 1m, sau đó liên kết những nan tròn ấy thành khối trụ có chiều cao chừng 2m. Đèn gió được dán kín bằng giấy quyến, đáy đèn để trống và gắn vào đó là một “ổ nhện”.“Ổ nhện” được người dân làm bằng dây kẽm lớn và phủ lên lớp gòn có tẩm ướt dầu phộng.

Hoạt động thả đèn gió diễn ra cũng là lúc lớp gòn dưới đáy đèn được đốt lên, nhiều người cùng góp sức nâng đèn lên cao. Nhiệt độ nóng sẽ làm lớp giấy căng phồng, tạo ra lực đẩy giúp đèn bay lên. Đặc biệt, những người nâng đèn phải nương tay theo và cùng buông tay khi lực đủ mạnh để đẩy đèn lên cao mà không bị chao nghiêng làm cháy đèn.

Đèn gió bay thẳng lên không trung trong tiếng reo hò, vỗ tay của người xem. Tiếng nhạc trỗi lên càng làm đêm hội trở nên náo nhiệt và vui vẻ. Những ngọn đèn được thả lên trời đung đưa theo gió cũng chính là mong ước của bà con xua đi những tai ương bất trắc để phum sóc có được cuộc sống yên bình.

Có thể nói, hoạt động thả đèn gió là một nét văn hóa dân gian truyền thống không thể thiếu trong lễ hội Ok Om Bok của người Khmer.

Bên cạnh việc thả đèn gió thì đua ghe ngo cũng là một trong những hoạt động vui chơi được bà con trong chờ nhất. Theo lễ hội Ok Om Bok thì ban đầu, đây chỉ là một trò chơi dân gian nhằm dâng lên cho thần mặt trăng thưởng thức, vì vậy thường được tổ chức vào ban đêm, sau khi thực hiện xong các nghi lễ cúng trăng.

Đua ghe ngo – trò chơi dân gian hấp dẫn và đầy kịch tính

Ngày nay, đua ghe ngo đã được nâng lên thành lễ hội, mang tầm khu vực nên được tổ chức vào ban ngày thu hút đông đảo du khách khắp nơi tìm đến tham gia và vui chơi. Vào trưa ngày rằm, khi nước bắt đầu dâng lên, người dân đã chật kín hai bên bờ sông, tiếng trống cùng dàn nhạc ngũ âm, tiếng còi nổi lên rộn rã.

Đua ghe ngo là môn thể thao truyền thống hấp dẫn và rất hào hứng. Khi một hồi còi rú lên thì cũng là lúc từng cặp ghe đua bắt đầu xuất phát. Mỗi ghe đua với trăm đôi tay lực lưỡng rạp người vung chèo đều tăm tắp theo nhịp tu huýt đẩy chiếc ghe ngo vút nhanh về đích. Tiếng trống, tiếng loa hòa trong tiếng reo hò, vỗ tay cổ vũ làm cho không khí ngày hội trở nên sôi nổi và không kém phần kịch tính.

Chiếc ghe ngo là một sản phẩm văn hóa hết sức độc đáo của đồng bào Khmer, là biểu tượng của sự no ấm, sung túc. Đồng thời chiếc ghe ngo còn là hình ảnh đại diện cho mỗi phum sóc xã huyện, vì vậy cuộc đua ghe thường diễn ra rất quyết liệt, ai nấy cũng muốn giành chiến thắng.

-> Xem thêm: những kinh nghiệm đi du lịch miền Tây

Lễ hội Ok Om Bok hay lễ cúng trăng là nét văn hóa tiêu biểu không thể thiếu trong đời sống tín ngưỡng của người Khmer từ bao đời nay. Ngày nay, lễ hội này ngày càng nổi tiếng thu hút đông đảo du khách khắp nơi tìm đến tham gia và trải nghiệm. Hi vọng bài viết mà Viet Fun Travel vừa mới chia sẻ trên đây sẽ giúp du khách có được cái nhìn bao quát về lễ hội đặc sắc này.

Viet Fun Travel